Para kazanma hırsından mahrum ve dünya tarihini değiştirecek kadim bilgilere sahip bir insan, sizce nasıl ölür? Bunun en somut ispatı, günümüz teknolojisine yaptığı katkılara karşın yokluk içerisinde ölen Nikola Tesla’dır.
Onun ismi bugün tahminen de en kıymetli otomotiv şirketlerinden olan Tesla’da yaşıyor olabilir. Hakikaten başımıza çıkardığı icatlarıyla Tesla, bir marka olmaktan çok daha fazlasını vadediyordu. Ortalık I. ve II. Dünya Savaşı ile kırılırken, onun aklında tek bir şey vardı: İnsanlara ucuz, tahminen de parasız olan kablosuz elektrik sunmak…
Büyük kanılar, büyük acıların eseridir:
İddialara nazaran en soldaki çocuk, küçük Nikola.
1886’yılının Temmuz ayında Sırbistan’ın Similjan kasabasında dünyaya gelen Nikola Draganic, bir kilise papazı olan babasının mesleğini sürdürmek istemedi. Küçük bir köyde yer alan küçük bir konutun içerisinde; küçük bir çocuğun babası, tarihin en kıymetli kararlarından birisini verdi. Tesla, ailesinin takviyesiyle arzuladığı teknik eğitimi almaya başladı.
Henüz küçük yaşlardayken ağabeyini kaybeden Nikola, hayatının birinci ağır darbesini yemiş oldu, lakin daha fazlası onu bekliyordu. Bir daha aile kuramadı, onun ailesi vakitle fizik ve bilim olmuştu.
Anadili haricinde 4 farklı lisanı daha öğrendi. Prag Üniversitesi’nde aldığı eğitim, kendine kattıklarının yanında hiç kalırdı. Nikola 1878 yılında, okulu bırakmıştı. Nedeni toplumsal olarak sıkıntılar yaşamasıydı. Ferdî maharet ve kabiliyetleri bir firmada, çok yeterli bir fiyatla mühendis olarak iş bulmasına pürüz olamadı.
Nikola, tıpkı yıllarda büyük bir depresyonun pençesine düştü, ailesi ile ortası açıldı. Draganic soyadını bırakıp Tesla’yı aldı. İlerleyen yıllarda Charles Ferdinand Üniversitesi’ne giden Tesla, bu okulu da babasının vefatı üzerine bıraktı. Yeni adresi Paris’teki bir şirket olmuştu. Matematiğe ve fiziğe olan merakı bu yeni işinde elektrik akımlarına olan merakına dönüştü.
Her “doğrunun” bir “alternatifi” var mıdır?
O yıllarda elektrik gücü, gerçek akım denilen sistemle konutlara dağıtılırdı. Tesla’ya nazaran burada büyük bir yanılgı vardı. Her vakit, beşerler tarafından kabul gören yaygın doğruların, daha âlâ bir alternatifi olduğunu biliyordu Tesla. Bu okulunu bırakıp, New York’a gemiyle ulaştığında hiç parası kalmamıştı. İş bulmalı, elektriğin işverenlerine aklındakileri anlatmalıydı.
Kazma ve kürekle çukur kazarken dünyayı değiştirmek:
Paraya gereksinimi vardı, lakin icatları için değil, yaşamak için muhtaçlığı vardı. Western Union’a çukur kazma çalışanı olarak girdi. Toz ve toprak içerisinde geçen koca bir yıl boyunca Tesla, transformatör, gerçek akım motoru, neon lambalar ve jeneratör projelerini çizdi.
Bu projeler tek başlarına bir mana söz etmiyorlardı. Tesla’nın hayatını değiştiren olay, lokal bir firma olan A. K. Brown’un sahipleriyle tanışmasıydı. Bu sayede mucit, kağıda döktüğü projeler için patent alabildi. Vakitle aldığı patent sayısı 30’a yaklaştı.
Patentlerine daima yenilerini ekleyen Tesla’nın hayatı değişmeye başlamıştı. Artık onu dinlemek isteyen beşerler vardı. Tıpkı şeyleri düşünen, benzeri gayeler uğruna çalışan küçük ancak sayıları çok beşerler. Büyük firmalar, örneğin General Electric üzere devler köşeye sıkıştılar.
Tesla’nın argümanları, ürettiği alternatif akım motoru insanlara doğruyu göstermeye başladı. Gerçekten küçük beşerler kimsenin umrunda değildi, birilerini rezil ve rahatsız etmeye başlamıştı. Tesla’nın maksadı, gerçek akımın mucitlerinden olan, birebir vakitte parlak fikirlere sahip onlarca insanı altında çalıştıran Thomas Edison’a ulaşmaktı.
Gerçekleşen bir çocukluk hayali: Niagara Şelalesi’ne hidroelektrik santrali kurmak:
Tesla tuhaf bir insandı. Çocukluğundan bu yana kitaplarda gördüğü Niagara’ya gitme fırsatı yakalanmıştı. Pek çok proje ortasından, onlarca kurumsal şirketin teklifine karşın Niagara’ya yapılan santral, Tesla’nın tasarımı olmuştu. Yıllar sonra şelalelerin ortasındaki Goat Adası’na heykeli dikilecekti.
Katı yiyecek tüketmeyi bırakmıştı, bu nedenle zayıf ve güçsüz görünüyordu:
Enginar ve kereviz üzere bitkilerin sularını içip, ılık süt ve bal tüketen birisi, şayet diğer bir şey tüketmiyorsa sıhhatsiz olur. Tesla da bu türlü yaşıyordu. Her yatışında azamî 2 saat uyuyabiliyordu, hatta bir defasında 84 saat boyunca uyumadan çalıştığını söylemişti.
Neredeyse kullandığımız bütün aygıtların temelini oluşturan “dönen manyetik alanın” keşfi:
Üniversiteden bir arkadaşı sayesinde bu işe imza attığı söylense de Tesla 1882 yılında, bugünün aygıtlarının temelini oluşturan dönen manyetik alanı keşfetti. Elektriğin iletimi, üretimi ve dağıtımı bu keşfi sayesinde gerçekleşmişti. Tesla’nın alternatif akım motoru, yaptığı keşiflerle güçlendi. Vakit çetin bir rekabetin vaktiydi.
Thomas Edison’un yanında çalışmaya başlayan Tesla, laboratuvar ortamında buluşlarını deneyimlemek için büyük bir fırsat elde etti. Binlerce dolarlık çekler ve nakitler, hayatı boyunca aradığı imkanları ayaklarının altına sermişti, ama badirenin büyüğü, bu fırsatı sunan insanın ta kendisiydi.
Doğru akım sabit dalgalarla oluşan bir elektrik akımıydı, Edison gerçek akımı savunuyordu. Tesla ise periyodik olarak taraf değiştiren alternatif akımı savunmaya devam ediyordu. Edison’un bu ısrarının nedeni, elektrik gücünün dağıtım denetimini elinde tutmak istemesiydi. Alternatif akım daha ucuz, daha verimliydi. Hasebiyle Edison kaybedecekti. En nihayetinde bugün dünyanın her yerinde alternatif akım kullanılıyor.
1888 yılında “Alternatif Akım Motorları ve Transformatörlerinin Yeni Sistemi” isimli makalesiyle George Westinghouse’un dikkatini çekti. İki isim bir mühlet ortak oldu, fakat Westinghouse Tesla’nın iyonosfer katmanını kullanarak tüm dünyaya ücretsiz elektrik sağlamak için çalıştığını fark etti. Bu nedenle öküz suikaste uğradı, iştirak bozuldu. Tesla’nın hayalleri tekrar ertelendi.
Gerçekten kablosuz elektriği mümkün kılan Tesla bobini:
1891 yılında Tesla bobinini icat eden mucit, kablosuz olarak elektrik akımını kısa aralıklarda iletmeyi başardı. Maksadı daha uzun aralıklarla, atmosfer içerisindeki herkese elektrik sağlayan sistemler kurmaktı. Bu da kimsenin işine gelmiyordu.
Tesla bobini, X ışınlarını yakalayan aygıtların gelişmesini sağladı. 1896 yılında radyo sinyallerinin patentini alan Tesla, bu icadıyla da birileriyle takışmak zorunda kaldı. Radyonun mucidi olduğu söylenen Guglielmo Marconi ile davalık oldu.
Tesla, akıllı telefon ve gibisi aygıtların geleceğini iddia etmişti:
New York Times röpotajından:
“Örnek vermek gerekirse yakın vakitte, New York'ta bulunan bir iş beşerinin Londra'ya ya da öbür bir yere komut vermesi ve bu komutların bir anda yazılı olarak orada belirmesi mümkün olacak. Masasının başından, dünyanın rastgele bir yerinde bulunan telefon aboneleriyle görüşme yapabilecek. Saatten daha küçük ve kıymetli olmayan bir aygıtı yanında taşıyarak bağlantı kurabilecek ve irtibat kurduğu kişi, onu kara ya da deniz fark etmeksizin binlerce kilometre öteden duyabilecek. İsteyenler, bir konuşma ya da şarkıyı dünyanın en uzak aralarına ulaştırabilecek. Bir fotoğraf, çizim ya da bir baskı da birebir biçimde aktarılabilecek. Buna emsal milyonlarca süreci tek bir istasyondan denetim etmek mümkün olacak.”
FBI, Tesla’nın ABD’deki ömrü hakkında bir rapor hazırladı. Bu rapor 2011 yılına dek kapalı tutuldu:
Tam 250 sayfa olan o raporda Tesla’nın ABD’de neler yaptığı en ince ayrıntısına kadar yazılıydı. 2011 yılında açılan rapor sonucunda Tesla’nın ismi yeniden lekelenmeye çalışıldı. Ne de olsa ampulü icat eden Edison’du. Bunun üzere pek çok ayrıntıyla ismini olabildiğince silmeye, yok etmeye çalışan birileri vardı.
Tesla'nın son yılları ve güvercinler:
Ömrünün son yıllarında daima parkta yürüyen, yaşadığı otel odasının penceresine her gün konan bir güvercinden bahseden Tesla, o güvercin ve başkalarıyla konuştuğunu söylemeye başladı. Hayatı boyunca evlenmemiş, aile kurmamıştı. Bir açıklamasında, “O güvercini sevdim, onu sevdiğim sürece hayatımın bir emeli olduğunu hissettim” demişti.
- Not: Samantha Hunt’un kaleme aldığı, Tesla'nın hayatını farklı şahitlerin ve kendisinin gözünden aktaran kitabı Tesla’nın Kutusu’nda, dahi mucidin güvercinlerle olan bağı çok etkileyici bir lisanla anlatılıyor.
New Yorker otelinin vazifelisi Alice Monaghan, 33 katta yer alan 3327 numaralı odaya girdiğinde Tesla’yı meyyit olarak buldu. 7 Ocak 1943, takvim yapraklarına dahinin vefatı olarak işlenecekti. ABD hükümeti haberin akabinde Tesla’nın bütün dökümanlarına el koydu.
Tesla’nın cenazesine 2000’den fazla seveni katıldı. Öyküsünün en başından bu yana yanında olan o “küçük” beşerler, büyük bir hayalin peşinde koşan Nikola’yı asla bırakmadılar.