Bugün yapılan astronomik müşahedelere baktığımızda, aslında varlığımızın o kadar da kolay olmadığını anlıyoruz. Milyarlarca yılı kapsayan kozmik tarih, her dönüm noktasında yeni bir olayın bir oluşumun ortaya çıkmasına neden oldu. Ünlü astronom Carl Sagan’ın da dediği üzere küçük bir toz tanesi üzerinde yaşıyoruz.
13,7 milyar yıl yaşında olduğunu bildiğimiz cihan, şayet bundan 1 yıl evvel oluşsaydı, yaklaşık 200.000 yıllık çağdaş insanlık tarihi yalnızca son 7,6 dakikaya sığabilirdi. Olağanda 70 yıl yaşayan bir insan, bu hayali takvim üzerinde sadece 0,16 saniye hayatta kalabiliyor. Yani kendi hayatımızdan ve tarihimizden çok daha büyük vakit dilimlerinde nelerin gerçekleştiğini anlamaya çalışıyoruz…
İşimiz sıkıntı, hakikaten bir insan ömründen daha uzun süren merakımız, yüzyıllardır inşa ettiğimiz bilim var. Pekala ya tüm bu sayıları söz etmek için kullandığımız “zaman” nasıl ortaya çıktı? Gelin bu soruya da bilimsel yaklaşımlarla karşılık arayalım.
Aksi ispatlanmadığı takdirde, çağdaş bilimin kainatın başlangıcı olarak kabul ettiği Büyük Patlama’yı anlayarak işe koyulalım. Bilimde ve hayatta bir şeyi manalandırmak için öncelikle insan mantığına yatkın fikirlerle yola çıkıyoruz. Elimizdeki bilgilere dayanarak en güzel tanım buluyor, sonra bu fikirlerimizi sınıyor ve test ediyoruz.
Bugün de tıpkı evredeyiz: Büyük Patlama’ya neden olan etmenleri araştırıyor, her şeyin nasıl başladığını anlamak istiyoruz. Bu yaklaşım ise bize tuhaf bir sınırlama getiriyor: Vaktin geri dönülemez bir başlangıcı vardır. İşte bu noktada vaktin yapısını da sorgulamaya başlıyoruz.
Zamanın yapısına ait 3 teori:
1. halde, vaktin rastgele bir başlangıcı olmadığını, geleceğe ve geçmişe hakikat sonsuzluğu olduğunu, anlatıyor.
2. formda ise vaktin bir başlangıç noktası var. Bu nokta Büyük Patlama da olabilir, şayet kanıtlanırsa öbür bir şey de. Bu hale nazaran vakit her vakit yoktu, sonradan oluştu.
3. formda ise vakit dairesel ve sonsuz bir döngüden ibaret.
Peki bilim bu teoriler için hangi delillere ve bulgulara sahip?
Kısaca elimizde kozmosun varlığına dair 3 teori var: Cihan her vakit var olmuştu, bir başlangıca sahipti ya da döngüseldi. 1960’lı yıllarda ise tüm beklentileri sonsuza dek değiştiren bir keşif yapıldı, uzayda bir tıp mikrodalga radyasyonu keşfedildi.
Evrenin daima genişlediğini ve genişlerken de soğuduğunu biliyoruz. İşte keşfedilen o radyasyon dalgası da bu görüşe uygun bulgular sundu. Gelişmiş teknolojimiz vakitle elimizdeki bilgi ölçüsünü arttırdı, daha kesin bilgilere ulaşmaya başladık.
Düz mantık: Bugün büyük olan geçmişte küçüktür
Madem cihan daima genişliyor, soğuyor ve sistemsiz bir hale geliyor; o halde geçmişte daha küçük, sıcak ve sistemliydi. Keşfedilen o radyasyon da buna uygun bulgular sundu. Çünkü o dalga da yayılmaya başladığı kaynaktan çıkınca daha güçlü ve sıcak bir radyasyon dalgasıydı.
Milyonlarca yıl öncesine dönelim. Cihan bir vakitler o kadar sıcak ve ağırdı ki günümüzde “mikrodalga radyasyonu” olarak bildiğimiz radyasyon çeşidi daha güçlüydü. Bu sayede cihan genişlerken onun her köşesine yayıldı.
Ancaaaak o tuhaf radyasyon dalgasıyla ilgili öğreneceklerimiz daha son bulmadı. Gelişmiş müşahedeler, bize onun siyah, ağır ve tuhaf bir unsura bağlı olduğunu gösterdi. Karanlık unsur, o günden itibaren bilim dünyasını en büyük sorularından birisi haline geldi. Radyasyon zayıf olduğu için onun kozmosun başlangıcından bu yana var olduğu düşünülmüştü. Anlaşıldı ki yorgun ve ölmüş bir yıldıza da ilişkin olabilirdi. Bilimde yanılgıların sonu yoktu.
Kol saatinizde özel bir anahtar olduğunu düşünün. Geriye yanlışsız çevirdikçe vakit geriye gerçek akıyor…
Saatteki bu anahtarı geriye çevirip, kainatın küçük bir noktada sıkıştığı ana gidiyorsunuz. İşte buraya “tekillik” ismi veriliyor. Birebiri, bugün karadelik olarak bildiğimiz, o tuhaf radyasyon ışımaları dahil her şeyi soğuran kara deliklerde de var. Ancak burası bir kara delik değil, cihanda tüm gücün küçük bir noktaya sıkışmış hali.
Enerji tipi ne olursa olsun, tekillikten kaçınılmaz olduğu biliniyor, lakin tekilliği de net olarak tanımlayamıyoruz. Yalnızca ötesinde vakit ya da yerin kıymetini yitirmesi kelam konusu…
Kısaca Einstein’ın Genel Görelelik teorisi üzere vakit ve yere dayanan her şey, tekillik durumunda bir mana tabir etmiyor. Böylelikle sorumuzun değerli bir kısmını burada saf dışı bırakıyoruz. Vaktin ne “zaman” ya da “nerede” oluştuğu kıymetini kaybediyor. Zira tekillik durumunda vakit ve yer yok.
Peki ya Büyük Patlama’nın öncesinde ne vardı?
Bilim, bize “Büyük Patlama vaktin başlangıcıdır” demiyor, bu yalnızca varsayımlardan, hatta en kısır görüşlerden birisi. Artık biliyoruz ki vaktin başladığı yer olmayabilir. Keşfettiğimiz ışımaların bize öğrettiği kıymetli bir miras var: Protonlar, nötronlar ve elektronlar; yani atomların temel yapı taşları. Karanlık maddeyi açıklamak bile bu yapı taşlarına bağlı. Bugün, CERN deneyi üzere yüksek teknolojili ve uzun soluklu araştırmalarda, protonlar bu nedenle çarpıştırılıyor. İki dev nötrino yıldızının çarpışması gözlemlendiğinde bu nedenle sevince boğuluyoruz, zira tüm bu keşiflerin arkasında vakti anlayabilme ihtimalimiz var.
Bir “Zamanın başlangıcı var mı?” sorusundan bakın nerelere kadar geldik. Üstelik daha bu işin ayrıntılarına ve yan teorilere değinmedik:
Kozmik Enflasyon Teorisi. Bu ekonomik bir terim değil. Kainatın daima nasıl genişlediğini ve genişlerken hususların, ışığın başına nelerin geldiğini açıklamaya çalışan bir teori. (Merak edenler Ayhan Tarakçı’nın burada yer alan görüntüsüne ulaşıp enflasyon teorisini de anlayabilirler.)
Bugün cihanın nasıl genişlediğini gözlemlemekte zorlanıyoruz. Hatta birtakım fizikçilere nazaran gözlemleyebilirsek, bir halde kainatın genişleme hareketini çok daha geriye dayandırabilirsek mevcut fizik kurallarını unutmak zorunda kalacağız.
SONUÇ:
Binlerce yıl boyunca, vaktin nasıl başladığına dair ortaya yalnızca 3 farklı teori atabildikdik. Anlaşılan o ki kesin bir karşılığa hâlâ daha yakın değiliz. Vaktin bir sonu ya da sonsuzluğu olup olmadığını bilmiyoruz. Masallarda duyduğumuz “…ve sonsuza kadar memnun yaşadılar” kelamıyla tüm hayatımızı planlıyoruz. Yalnızca fakat yalnızca bir kıvılcımın yanıp sönmesi kadar süren hayatımızda, kozmik ölçülerle uğraşıyor, zihnimizin hudutlarını aşan bilim kolları, kültürler ve medeniyetler inşa ediyoruz.
- Orijinal makale: Dr. Ethan Siegel, Forbes